22 juli. Dan wordt – als het goed is – de Noord/Zuidlijn eindelijk geopend. Volgens de oorspronkelijke plannen zou de metro al in 2005 gaan rijden, maar door verzakkingen, hoge kosten en onzekerheid over de financiering, werd de openingsdatum meerdere keren uitgesteld.
Wie zich verdiept in de bouw begrijpt waarom. Al in de jaren zeventig waren Amsterdammers bang dat het centrum van de hoofdstad zou verzakken bij de bouw van de Noord/Zuidlijn. De Amsterdamse grond is slap en bovendien zat de schrik er nog goed in na de aanleg van de vorige metrolijn.
Bij de bouw van de Oostlijn ontstond veel onvrede onder Amsterdammers, die zelfs uitliep op rellen. De gemeente besloot daarom om na 1975 geen nieuwe metrolijn meer te bouwen.
Toch kwam hij er. En de zachte grond en de weerstand van Amsterdammers waren niet eens het moeilijkste aan de bouw van de lijn. Ik kreeg een rondleiding door de Noord/Zuidlijn en begrijp nu waarom het zo lang heeft geduurd om hem te bouwen.
Hoewel de lijn om de verzakkingen bekendstaat, valt me tijdens de rondleiding juist op hoeveel er is gedaan om die te voorkomen en hoe goed er op minuscule details is gelet.
Mijn rondleiding door de Noord/Zuidlijn begint bij het station Noord. De lijn loopt daar bovengronds en het spoor is voornamelijk recht, maar zodra we onder het IJ door zijn, kronkelt hij onder de stad door.
Als ik aan mijn rondleiders Flip en Henk vraag waarom de tunnel niet gewoon recht is, leggen ze uit dat de tunnel ondergronds van alles moet ontwijken. Henk: "Ze waren bang dat als de tunnel te dicht bij de ondergrondse pijlers van tunnels zou komen, de pijlers zouden verzakken en de bruggen zouden instorten. En er zijn nogal wat bruggen in Amsterdam, dus die moesten allemaal ontweken worden."
De bestuurder van de metro waarin ik mee mag rijden weet al niet meer hoe vaak hij dit ritje al heeft gereden. Al een half jaar houdt het GVB zich op de lijn aan de normale dienstregeling, wat inhoudt dat er iedere 6 minuten een volledig lege metro vanaf station Noord richting Zuid vertrekt.
De afgelopen maanden werden op die manier onder meer de treintoestellen, de verkeersregeling en de wissels, de ventilatoren, noodverlichting, roltrappen en de communicatiesystemen voor de hulpdiensten getest, schrijft Cobouw. Tegelijkertijd werden de bestuurders van het GVB getraind om op de lijn te rijden.
Henk vertelt dat op ieder station de hulpdiensten ook uitgebreid zijn rondgeleid, zodat ze in geval van nood weten hoe de stations en de tunnels eruitzien.
Maar de metro's zijn niet alleen leeg getest: het GVB heeft in totaal al duizenden reizigers mee de lijn in genomen. Zo is het vervoersbedrijf er bijvoorbeeld achter gekomen dat de bewegwijzering op sommige stations niet duidelijk genoeg was – iets waar nu nog aan gewerkt wordt.
Het GVB heeft meerdere testdagen georganiseerd met in totaal 8.000 reizigers. Een van de uitkomsten: op station De Pijp raakten reizigers verdwaald. Op het moment dat ik door het station loop, worden er daarom weer een paar tegels uit de vloer gehaald. "Daar komen extra borden om de weg te wijzen", legt Flip uit.
Maar dat is niet het enige dat werd getest. Het GVB rekende er bijvoorbeeld altijd op dat een metro genoeg had aan 30 seconden per station, om reizigers in en uit te laten stappen. Maar tijdens de tests bleek dat dat bij grote drukte op Centraal Station wel twee minuten duurt.
Toch is het geen straf om wat langer op een station te moeten staan. Ieder station heeft namelijk zijn eigen, unieke kunstwerk. Zoals dit op station Europaplein.
Het station is vormgegeven door de 54-jarige Amsterdammer Gerald van der Kaap. Op het station is een aantal foto's te zien van reizigers, afgebeeld over de volledige perronwand. Het uiteindelijke kunstwerk is pas compleet als er ook reizigers over de perrons lopen: dan ontstaat volgens Henk de dynamiek die Van der Kaap voor ogen had.
Maar dat is niet het favoriete kunstwerk van Henk en Flip: dat is te vinden op station Vijzelgracht.
Wie daar van de roltrap af komt, ziet een gigantische afbeelding van chansonnier en acteur Ramses Shaffy. In 2011 werd voorgesteld om het station naar hem te vernoemen omdat hij er lang in de buurt heeft gewoond. Flip: "Dat wilde de gemeente niet, want alle metrostations moesten een naam van een straat dragen. Daarom ontstond het idee om het kunstwerk hier iets met Ramses Shaffy te maken te laten hebben."
Het portret werd door Liesbeth List gemaakt en bestaat uit de lijnen van een metronet. Ieder station op de kaart is een belangrijke gebeurtenis in het leven van Ramses Shaffy.
Als je op de roltrap staat, heb je behoorlijk lang de tijd om te genieten van het kunstwerk. Het is namelijk de langste roltrap van de Benelux.
De roltrap is maar liefst 47 meter lang en daarmee breekt hij het record met 4 meter. De vorige langste roltrap staat in Rotterdamse Maastunnel en is 43 meter lang.
Ook op station De Pijp vind je een hoop roltrappen. Omdat het metrostation daar erg smal moest zijn, liggen de haltes namelijk onder elkaar in plaats van naast elkaar.
Technisch gezien was station De Pijp het moeilijkste station om te bouwen, vertellen Henk en Flip me. Henk: "De straat waar het station onder ligt is erg smal en ze wilden het station niet onder de huizen bouwen." Daarom liggen de stations op 16,5 en 26,5 meter diep.
Het station is ook op een indrukwekkende manier gebouwd. Tijdens het uitgraven is de luchtdruk verhoogd zodat de wanden van de ruimte stabiel zouden blijven. Omdat er erg veel grond is afgegraven, drukte er steeds minder gewicht op de bodem, terwijl het grondwater wel veel opwaartse druk gaf. Zonder de druk van bovenaf bestond het risico dat de bodem van onderaf kon openbarsten, de verhoogde luchtdruk moest dat tegengaan. Bouwers die meewerkten aan het station moesten, voordat ze naar huis gingen, eerst even in een decompressietank zitten.
Maar voordat je er zelf kunt gaan kijken, moet je nog even wachten tot de allerkleinste details in orde zijn. Zoals dit tegeltje op station Noord.
Op station Noord zijn in de tegels de dieren afgebeeld die in het ten noorden gelegen gebied Waterland leven. De lijnen zijn met grote precisie in de tegels gelaserd, waardoor iedere tegel uniek is. Maar nadat het station voltooid was, zagen de bouwers dat ze een foutje hadden gemaakt: hier ligt een tegel nog op de verkeerde plek.
Het is een van de minuscule details die voor de opening op 22 juli nog in orde gemaakt moeten worden. Hoe het kunstwerk er dan uitziet, zie je in de video hieronder: